Muz Bitkisinden Kumaş Yapımı adlı makalemizi severek okuyacağınızı umuyoruz.
Muzdan, daha kesin bir ifade ile muz yalancı gövdesinden yapılan kumaş, 13. asırdan beri, Japonya’daki ve Güneydoğu Asya’daki kültürler tarafından kullanılmıştır. Muz bitkisinin yalancı gövdesinden elde edilen lif inanılmaz biçimde dayanıklıdır ve gerçekte besin sanayi için yetiştirilen muzun atık bir ürünüdür. İpek ipliklerine eğrilen, iç mimarlığa yönelik kumaşlara dokunan ve hatta kağıt ve paketleme malzemeleri olarak kullanılan bu büyük, meyve taşıyan bitkinin lifli gövdeleri doğal ve sürdürülebilir dokuma ve lif malzemesi olarak sayısız imkan sunmaktadır.
Güneydoğu Asya’nın tropik bölgelerinden çıkan ve ilk kez artık Papua Yeni Gine olarak bildiğimiz ülkede ekilip biçilen muz, giderek birçok kültürün yaşamının temel parçası haline gelmektedir. Pek çoğumuz, nadiren yetiştiği Batı ülkelerinde dahi kremsi, tatlı ve hayvansal olmayan günlük bir besin kaynağı olarak muza bağımlı durumdayız. Ama muz bitkisinin parçalarıyla giyinebileceğiniz ve evinizi süsleyebileceğiniz kimin aklından çıkmış olabilirdi acaba?
Diğer hızlı gelişen bitkilerin lifli gövdelerine çok benzer bir biçimde, muz bitkisi de dayanıklı gövdelerinde uzun ve kuvvetli lifler içermektedir. Daha içteki tabakalar, ipek gibi gösterişli kumaşlara eğrilebilen (ve dokunabilen) ince lifler içermesine rağmen, gövdenin en dış tabakası, en kaba lifleri kapsamaktadır. Muz hasadından sonra kesilen gövdeler, (merdane ile ezildikleri ve daha sonra üzerlerinde keskin, döner tekerlek bulunan makineler tarafından liflerinin kazınarak temizlendiği,) dekortikasyon (liflerin dış örtülerinden ayrılması) işlemi ile liflerinden ayrılırlar. Soyma işlemi, ayrıca dişli bir bıçakla gövdenin dar şeritlerinin çıkarılmasını kapsamakta olan elle de yapılabilir. Muz lifi ayırıcı makine, Hindistan’da geliştirilmiş olup yerel muz hasatlarının zirai atıklarını alarak lifin ipliklerini etkin biçimde ve hızla çıkarır.
Lifin çıkarılmasını; yumuşatılmalarını ve ayrılmalarını sağlamak için şeritlerin bazik çözeltide kaynatılmaları takip eder. Şeritlerin kaynatılıp yıkanmasından sonra kabuklar ile lifler, birbirinden ayrılır ve daha sonra lifler, uzun, sürekli ipliklerin oluşturulması için yorucu ve uzun süren bir yöntemle birleştirilirler. İplikler, daha sonra ise kopmanın ve kırılmanın önlenmesi için nemli tutulmaları gereken eğrilme evresine hazır duruma gelirler. İpliklerin boyanması ve dokunması, yöntemin son kısımlarıdır ve bununla çeşitli uygulamalara yönelik kullanılabilen üstün nitelikli kumaş meydana gelmektedir. Kalın, kaba iplik; sepet dokumada, zemin döşemelerinde ve çantalarda; ince iplik, giyimde; orta sınıf iplik ise masa örtülerinde, perdelerde ve yastık kılıflarında kullanıldığı için lifin zarafeti, ipliğin kalınlığını belirlemektedir.
İşlenmiş muz lifi, bambu ( Bambuseae alt ailesi bitkileri) ve rami (Boehmeria nivea) lifine benzemektedir, fakat gerçekte, yüksek sınıf lifi, çok daha incedir ve eğrilmesi kolaydır. Zarafetine rağmen, bu yüksek sınıf muz lifi, son derece dayanıklıdır ve kendisine satenimsi görünüm veren doğal bir parıltıya sahiptir. Eğrilen muz ipliği ile dokunan muz tekstilleri, tam anlamıyla nem emicidirler ve işlenmelerinde kimyasal madde kullanılmadığından biyolojik olarak tamamen parçalanabilirler.
Japonlar, yaklaşık, 800 yıldır muz liflerini işledikleri için muz kumaşı üretme sanatını mükemmelleştirmişlerdir. Muz gövdesinin en ince lifleri; kimono elbiselerine ve Japon samuray askeri tarafından giyilen resmi bir giysi olan “kamişimo“ya ayrılmaktadır. Ayrıca, Nepalli zanaatçılar da muz liflerinden; nem emme özellikleri tropik iklimler için ideal zemin döşemeleri olmalarını sağladıkları için güzel ve bol miktarda halı üretmektedirler. Bu geleneksel kullanımların yanında, muz lifleri, ayrıca yastık kılıfları, perdeler, masa örtüleri, çantalar ve hatta kağıt ve dergiler gibi bina içi maksatlı da kullanılmaktadır. Hatta, Uluslararası Çevre ve Gelişim Enstitüsü (IIED), Ruanda’daki kadınların muz lifinden düşük maliyetli ve çevre dostu kadın bağı üretimi konusunda eğitilmeleri amacıyla bir program başlatmıştır.
Etkin biçimde kuvvetli ve düzgün biçimde eğrilen iplikler yapmak için gereken zaman ve becerinin öğrenilmesi, bir insan ömrünü alabilir, ancak muz lifi üretim yöntemi yine de sürdürülebilirdir. Muz bitkileri, tropik bölgelerde yetiştirildiklerinde tarım ilaçlarına ya da gübrelere ihtiyaç duymazlar ve çoğunlukla kendi arazileri bulunan küçük çiftçiler tarafından ekilip biçilmektedirler. Lifler, ticaretlerini genç nesillere aktarmaya devam eden küçük zanaatçı toplulukları tarafından eğrilir, boyanır ve dokunur. Böylece, çağlar boyu süren gelenekler canlı tutulur. Bu topluklar, çoğunlukla başardıkları işte bir bütün olarak büyürler ve kazançlarını aralarında eşit olarak bölüşürler.
Filipinler, Japonya, Nepal, Hindistan ve Kenya gibi malzemenin günümüzde üretildiği ülkeler ziyaret edilmezse, muz kumaşından yapılan ürünlerin bulunması zordur. Çantalar, altlıklar, yastıklar ve el çantaları gibi bazı maddeler, internette Handcrafting Justice, Harkiss Designs ve Nkuku Fairtrade gibi adil ticaret pazar yerlerinde bulunabilirler. Daha cin fikirli kimseler için de güzelce boyanmış muz ipeği lifleri, Frabjous Fibers‘den bulunabilir. Bu çileler, Nepal’deki kadınlar tarafından elle eğrilir ve kazanda ya da elle boyanarak bir dizi parlak renkle kaplanırlar. “Comme des Garcons”a benzer yerler ile çalışan bir kumaş dağıtıcısı olan “THIS Co.“, dokunmuş, yarı şeffaf muz kumaşı, metresi 51,40 ABD dolarına (95,11 TL) sunmaktadır.
Kaynak: http://ecosalon.com/fiber-watch-fabric-from-bananas/
Çeviren: Yalçın Ceylanoğlu
HER HAKKI MAHFUZDUR.