Yazar: Eduardo Souza
Kenevir Betonu adlı makalemizi severek okuyacağınızı umuyoruz.
Roma Köprülerinden Geleceğin Olası Gerecine Kenevir Betonu
Çok fazla ön yargı ve karşıtlık, dünyada kenevirin (Cannabis sativa) tarihini kuşatıyor. Kenevirin insanlığın yetiştirdiği ilk bitkilerden biri olduğu tahmin ediliyor. Kazı bilimciler, Mezopotamya’da (günümüzde İran ve Irak) geçmişi MÖ 8000’e uzanan kenevir kumaşı kalıntıları keşfettiler. Çin’de, MÖ 6-4. binyılda kenevir tohumlarının ve yağlarının tüketildiklerini kanıtlayan benzer kayıtlar bulunuyor. Avrupa’ya gelişinden sonra, onun ana kullanımı, gemi halatlarının ve kumaşlarının üretimine yönelikti: İtalyan denizci Kristof Kolomb’un gemilerinin yelkenleri ve halatları bile bu materyalden yapılıyorlardı. Aynı şekilde, Gutenberg’in baskı makinesini icadından sonraki ilk kitaplar, kenevirden yapılmış olmakla birlikte Rembrandt ve Van Gogh’un birçok tablosu, çoğu kez kenevir esaslı boyayla öncelikle kenevir tuval üzerine resmedildi.
Kenevirin inşaat mühendisliğinde kullanımı da yeni değildir. Kenevirden yapılmış harca artık Fransa’da bulunan 6. yüzyılda Merovenjler tarafından inşa edilmiş köprülerin sütunlarında rastlanmıştır. Ayrıca, Romalıların binalarında harcı pekiştirmek için kenevir lifinden yararlandıkları biliniyor. Günümüzde ise pek çok ülkede yasal engeller olmasına rağmen, kenevirin yapı gereci olarak kullanımında onun güçlü ısıl ses ve sürdürülebilir niteliklerini gösteren araştırmalar sayesinde umut verici sonuçlar elde edilmiştir. Kenevirden lifli paneller, döşemeler, metal yapraklar ve hatta tuğlalar yapılabilir.
Sanayi keneviri ile Hint keneviri aynı türe (Cannabis sativa) ait olduğu halde, onların farklı nitelikleri olan ayrı sınıflandırmalar olduklarını belirterek söze başlamalıyız. Hint kenevirinde, bitkinin ana sarhoş eden maddesi olan ve çoğunlukla çiçeğinde bulunan THK (tetrahidrokannabinol) içeriği, daha yüksek yüzdelere, %20’lere kadar ulaşabilir. Sanayi keneviri ise tohumları, lifleri ve gövdeleri için yetiştirilmekle birlikte herhangi bir kimseyi etkileyemeyecek düzeyde, %0,3 civarında THK içerir.
Gelişimi için az suya ihtiyaç duymasının ve bu nedenle hiçbir yapay sulama gerektirmemesinin yanında kenevir, bir ağaçtan yaklaşık 50 kat daha hızlı büyür. Hasat edildikten ve kesildikten sonra, bitkiler, toplanıp gövdelerini şişiren sulu kaplara dökülmeden önce birkaç gün kurutulurlar. Kuru haldeyken, lifleri, diğer kullanımlarının yanında kağıt, kumaş, halat, biyolojik olarak ayrıştırılabilir ambalajlama, biyoyakıt ve yapı gereçlerinin üretiminde kullanılabilir. Son halde, malzeme, cam yünü ya da taş yünü gibi ısıl ses yalıtkanı ya da kenevir betonu olarak kullanılabilir.
Kenevir betonu yapmak için kenevir, toz kireç taşı ve su, kalın bir macun elde edilene kadar betonkararda karıştırılır. Bileşenler arasındaki kimyasal tepkimeler sonucu karışım taşlaşır ve hafif ama epey dayanıklı bir kalıba dönüşür. Duvar yapmak için, karışım, kalıplar halinde düzenlenebilir, ezilip toz haline getirilebilir veya kerpiç duvar inşası ile aynı yöntemlerden yararlanılarak doğrusal biçimler şeklinde dökülebilir.
Kenevir betonunun yapı gereci olarak yenilikçiliği, onun çok uygulamalı bir malzeme olarak işlevinde yatar. O, geleneksel betonlardaki katışmaçların yerini tamamen alabilmekle birlikte tarihsel olarak sıvada veya killi tuğlada büzülmeyi engellemek için betonlara ve harçlara katılıyordu. Kür yapıldığında, geleneksel betonun %15’ine eş değer yoğunluğu olmasına rağmen büyük miktarda hava tutar, bu da onu mükemmel bir ısı ve ses yalıtkanı yapar.
Gerecin ilginç bir özelliği, hem iyi bir ısıl yalıtkan olması hem de yüksek termik süredurumunun bulunmasıdır. Yani hafif ve gözenekli olmasına rağmen, kenevir betonunun enerjiyi hızla depolayıp onu yavaş yavaş salabilmesi onu gece ve gündüz arasında yüksek sıcaklık farkı olan iklimler için yararlı hale getirir. Ayrıca iyi yangın direnci vardır, zehirsizdir ve küf ile böceklere karşı doğal olarak dirençlidir. Kenevir betonunun üretimde yayılan karbonu telafi etmesine ek olarak gerçekte bizzat gerecin içerisinde ek karbon depolayan karbon ayak izini azaltıcı bir malzeme olduğunu gösteren araştırmalar dahi vardır.
Bu ısıl ses özelliklerini elde etmek için gerecin nefes alarak yani hem iç hem de dış çevre ile etkileşerek kenevirin su buharını (rutubet) emip dağıtmasına ve sıcaklık dalgalanmalarını yumuşatmasına olanak vermesi gerekir. Kenevir betonu duvarlar, bu değiş tokuşlara izin verdiği sürece sıvaları bile alabilirler.
Ancak, kenevir betonunun mekanik verimi, geleneksel betondan ya da çelikten çok daha düşüktür. Yoğunluğu 1.000 kg/m2’yi aşmadığında kerpiç tuğlanınkine yakın 2 MPa’lık (Megapaskal) basınç dayanımı vardır. Çit olarak kendini taşıyan duvarlardan daha iyi işe yarar. Yaygın duvarcılığa nazaran diğer dezavantajı ise tuğlaların kullanımıyla azaltılabilen kürleme süresidir. Ayrıca, bu teknolojiyle etkin biçimde iş yapmaya elverişli az sayıda bilgi ve insan gücü olması nedeniyle nispeten pahalı bir ürün olarak kalır.
Bu gerçek yavaşça değişmesine rağmen, bu gereç hakkındaki teknik çalışmaların eksikliğinin çoğu yasalardan dolayıdır. Tarih, kenevire karşı savaşın, bilimsel kanıtlardan çok ırki, ekonomik, siyasi ve sağtöresel (ahlaki) etmenler tarafından güdülendiğini gösteriyor. Dahası, uyuşturucu maddeye uygulanan yasağın aynısı, çoğu kez keyif verme amacıyla kullanılmayan bitkilere de uygulanıyor. Bazı ülkeler tıbbi ve hatta keyif verici kullanım için yasal kenevir yetiştiriciliğine izin vermekle birlikte, dünya ülkeleri, bu yasakları giderek tekrar gözden geçiriyorlar. Şu anda, dünyadaki en büyük kenevir üreticisi, tüm dünyada yetiştirilen kenevirin %70’inden fazlasını karşılayan Çin’dir. Ancak, diğer ülkeler de küresel kenevir üretimi ile ilgilidir.
Araştırma, deneme ve tecrübe, bu ümit verici gerecin inşaatta kitlesel kullanım yönünden daha tutulan ve ucuz hale getirilmesi için gereklidir. Belki, insanlığın yetiştirdiği en eski bitkilerden biri, geleceğin sürdürülebilir ve etkili bir yapı malzemesine dönüşebilir.
Çeviren: Yalçın Ceylanoğlu
HER HAKKI MAHFUZDUR.